Το κουνούπι είναι δίπτερο της οικογένειας Culicidae με περίπου 3.500 είδη σε όλο τον κόσμο. Αποτελούν την μεγαλύτερη ομάδα αιμομυζητικών εντόμων τα οποία εκτός από το ότι ενοχλούν τους ανθρώπους και ζώα, μεταδίδουν και πολλές ασθένειες. Ερεθίζονται και προσελκύονται από τις κινήσεις και στη συνέχεια ανιχνεύουν την θερμότητα που εκπέμπεται. Το σφύριγμα που κάνουν προέρχεται από το συγχρονισμένο φτερούγισμα. Παρασύρονται εύκολα από τον άνεμο και έτσι μπορούν να μεταφερθούν πολύ εύκολα σε μεγάλες αποστάσεις.
Είναι ολομετάβολα έντομα δηλαδή ο βιολογικός τους κύκλος αποτελείται από 4 στάδια, αυγό, προνύμφη, νύμφη και το τέλειο έντομο. Γεννούν τα αυγά τους σε νερά (ποτάμια, λιμνάζοντα, δεξαμενές, λύματα). Οι προνύμφες έχουν σχήμα σκουληκόμορφο, είναι πάντα υδρόβιες και τρέφονται με οργανική ύλη και πρωτόζωα. Ο βιολογικός κύκλος τους ολοκληρώνεται στις 14 ημέρες, ενώ σε περιπτώσεις χαμηλών θερμοκρασιών ολοκληρώνεται σε 20 ημέρες. Τα ενήλικα τρέφονται με γύρη ή νέκταρ που βρίσκουν στη φύση. Τα θηλυκά ενήλικα όμως τρέφονται και με αίμα καθώς χρειάζονται την πρωτεΐνη του για τη δημιουργία των αυγών.
Η διάρκεια ζωής τους κυμαίνεται από λίγες εβδομάδες έως ορισμένους μήνες.
Culex pipiens (Κοινό κουνούπι)
Έχει παγκόσμια εξάπλωση και είναι ανθρωπόφιλο. Στο αστικό περιβάλλον λαμβάνει αίμα τόσο από ανθρώπους όσο και από τα πουλιά και συμμετέχει στην μετάδοση σοβαρών ασθενειών.
Μία από τις σημαντικότερες ασθένειες που μπορεί να μεταδώσει και θεωρείται πρωταρχικής σημασίας διαβιβαστής είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου ο οποίος εμφανίζει συχνά επιδημίες.
Πολλαπλασιάζεται σε περιοχές με αρκετή υγρασία, στάσιμα νερά, ποταμούς κ.α.. Τα αυγά του τα γεννάει κατά ομάδες πάνω στην επιφάνεια του νερού. Το μέγεθος των ενηλίκων κυμαίνεται από 3 έως 7 mm. Το χρώμα τους είναι ανοιχτό καφέ με χαρακτηριστικές ανοιχτόχρωμες λωρίδες στην κοιλιά τους.
Aedes albopictus (Ασιατικό κουνούπι τίγρης)
Το κουνούπι αυτό χαρακτηρίζεται από το έντονο μαύρο και άσπρο χρώμα του, τα μαύρα και άσπρα ριγωτά του πόδια και το μικρό ριγωτό του σώμα. Το όνομα του Ασιατικός τίγρης προήλθε από την παρόμοια εμφάνιση του με την τίγρη.
Πολλαπλασιάζεται μετά από πλημμύρες με βρόχινο νερό ή σε αρμυρά έλη. Τα αυγά του μπορούν να επιβιώσουν αρκετό καιρό έξω από το νερό. Τα ενήλικα θηλυκά τσιμπούν κατά την διάρκεια της ημέρας σε σκιερά μέρη. Τα κουνούπια τίγρης είναι φορείς σοβαρών ασθενειών όπως δάγκειος πυρετός, εγκεφαλίτιδα και τον ιό του Δυτικού Νείλου.
Anopheles sacharovi (Κουνούπι μου μεταδίδει ελονοσία)
Το γένος αυτών των κουνουπιών είναι φορέας την ελονοσίας. Τα ενήλικα κουνούπια αναγνωρίζονται από την στάση του σώματος, όπου η προβοσκίδα, το κεφάλι και το σώμα βρίσκονται σε μία ευθεία. Τα φτερά επάνω τους φέρουν μικρά στίγματα. Το θηλυκό κουνούπι ρουφώντας το αίμα από ένα μολυσμένο άτομο με ελονοσία παίρνει μαζί του και το πλασμώδιο το οποίο την προκαλεί. Το μικρόβιο παραμένει στο σώμα του κουνουπιού όπου αναπτύσσεται.
Έπειτα, μεταφέρεται στους σιελογόνους αδένες του και έτσι στο επόμενο τσίμπημα σε σώμα υγιούς ανθρώπου, μεταφέρει μέσω του σάλιου του το μικρόβιο.
Το κουνούπι anopheles sacharovi είναι ο κυριότερος φορέας και διαβιβαστής της ελονοσίας στην Ελλάδα. Η ελονοσία είναι μία σοβαρή νόσος που οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), ένα μικροοργανισμό (παράσιτο) που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.
Μόνο κουνούπια αυτού του γένους μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία. Τα κυριότερα συμπτώματα της ελονοσίας είναι υψηλός πυρετός με ρίγη, εφίδρωση, κεφαλαλγία, μυαλγία και γενική αδιαθεσία. Αν δε δοθεί η κατάλληλη θεραπεία σε σοβαρές μορφές της νόσου μπορεί να παρουσιαστούν νευρολογικά συμπτώματα, νεφρική ή αναπνευστική ανεπάρκεια. Τα συμπτώματα τις περισσότερες φορές εμφανίζονται σε 10 ημέρες έως 4 εβδομάδες μετά το τσίμπημα. Εάν χρησιμοποιηθεί η κατάλληλη θεραπεία ο ασθενής μπορεί να γίνει καλά και να εξολοθρευτούν όλα τα παράσιτα. Η ασθένεια όμως μπορεί να επιδεινωθεί ή να εμφανίσει υποτροπές εάν δε γίνει η σωστή θεραπεία.
Το κοινό κουνούπι και το κουνούπι τίγρης είναι διαβιβαστές του ιού του Δυτικού Νείλου.
Η κύρια δεξαμενή του ιού στη φύση είναι τα πτηνά (ορισμένα είδη). Τα κουνούπια μολύνονται όταν τσιμπούν μολυσμένα πτηνά. Τα μολυσμένα κουνούπια μεταδίδουν στη συνέχεια τον ιό σε ανθρώπους και σε άλλα ζώα, με το τσίμπημά τους. Το 80% των ατόμων που μολύνονται παραμένουν ασυμπτωματικοί, το 20% εμφανίζουν ήπια νόσο, ενώ λιγότεροι από 1 στους 100 ασθενείς (<1%) εμφανίζουν σοβαρή κλινική νόσο. Τα συμπτώματα της σοβαρής μορφής μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, δυσκαμψία αυχένα, διαταραχές επιπέδου συνείδησης και συμπεριφοράς (απάθεια, λήθαργο, αποπροσανατολισμό, νοητική σύγχυση, κώμα), αστάθεια, διαταραχές βάδισης και κινητικότητας, τρέμουλο, σπασμούς, παραλύσεις, σοβαρή μυϊκή αδυναμία, προβλήματα στην όραση. Μετά το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού μεσολαβούν συνήθως 2 έως 14 ημέρες μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων (ή και περισσότερες σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς). Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Στις ηπιότερες περιπτώσεις ο πυρετός και τα άλλα συμπτώματα περνούν μόνα τους. Τα πιο σοβαρά περιστατικά χρειάζεται να νοσηλευθούν και να λάβουν υποστηρικτική θεραπεία, ενώ τα πολύ σοβαρά περιστατικά μπορεί να χρειασθούν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας για μηχανική αναπνευστική υποστήριξη κλπ.
Αντιμετώπιση προνυμφών
• Περιορισμός των εστιών ανάπτυξης
• Βιολογική καταπολέμηση (Σκευάσματα Βακίλου)
• Χημική καταπολέμηση (Προνυμφοκτόνα σκευάσματα)
Αντιμετώπιση ενήλικων κουνουπιών
Πραγματοποιείται ψεκασμός με ειδικά σκευάσματα στα σημεία που είναι εστίες ανάπτυξης τους, σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους και πάνω στην βλάστηση.
Τα σκευάσματα που χρησιμοποιεί η εταιρεία μας Splendid group είναι εγκεκριμένα από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Τροφίμων και τον Ε.Ο.Φ. Είναι άοσμα, δεν αφήνουν λεκέδες, ακίνδυνα για τους ανθρώπους, τα κατοικίδια και φιλικά προς το περιβάλλον.